---

                                                                                                              

Wirusowe zaplenie wątroby typu B jest jedną z najczęściej występujących chorób zakaźnych na świecie. Wirus zapalenia wątroby typu B (HBV = Hepatitis B Virus) jest najbardziej zaraźliwym spośród poznanych patogenów człowieka - potrzeba najmniej cząstek wirusa by u nieuodpornionej osoby wywołać zakażenie. Ryzyko zainfekowania osoby zdrowej o pełnej odporności produktami krwiopochodnym wynosi 1:4 (dla porównania HIV - 1:400) czyli do zarażenia potrzeba 0,00004 ml zarażonej krwi (w przypadku HIV 0,1 ml). Jest to ilość 1000 razy mniejsza niż możliwa do zobaczenia gołym okiem! Niewysterylizowane narzędzia (igła, żyletka) pozostają zakaźne latami, zarażając praktycznie przy każdym kontakcie. Wirus HBV może przetrwać poza organizmem człowieka latami, nie niszczy go nawet wielogodzinne gotowanie, jedynie prawidłowo przeprowadzona sterylizacja chemiczna lub w autoklawach pod ciśnieniem (wyobraźmy sobie więc salon tatuażu, salon akupuktury czy salon kosmetyczny gdzie nie są stosowane autoklawy lub narzędzia jednorazowe... ) Żywotność zamrożonego HBV przyjmuje się za praktycznie nieskończoną. Osoby będące nosicielami HBV będąc rezerwuarem wirusa zarażają (zazwyczaj nieświadomie) innych ludzi.  HBV występuje: we krwi, płynie mózgowo-rdzeniowym, limfie, przesiękach ropnych, śluzie szyjkowym i w nasieniu, natomiast  nie występuje: w moczu, łzach, ślinie i pocie.

Zakażenie HBV następuje droga pozajelitową, przez zakażone igły, strzykawki, narzędzia chirurgiczne i stomatologiczne, przetaczanie krwi zakażonej wirusami oraz kontakty seksualne. Zakażenie nie jest możliwe poprzez pożywienie czy kontakty codzienne. W Polsce najczęstszym źródłem zakażenia są kontakty ze służbą zdrowia - zabiegi stomatologiczne, zastrzyki, pobieranie krwi wykonane bez zachowania należytych zasad ostrożności. Bardzo ważną grupę zakażeń stanowią zakażenia w salonach tatuaży, przy przekłuwaniu uszu i innych części ciała, i przy drobnych zabiegach kosmetycznych (np. usuwanie znamion). Ryzyko zarażenia niesie także akupunktura. Na dalszych miejscach (w USA jest to główne źródło zarażenia) wymienia się kontakty seksualne i przeniesienie z matki na dziecko. Trzeba podkreślić że ryzyko przeniesienia infekcji HBV podczas przypadkowych kontaktów seksualnych jest dużo większe niż ryzyko przeniesienia HIV!!! Po pierwsze ze względu na większą chorobowość w Polsce około 500 tys. przypadków HBV, około 10 tys. przypadków HIV a po drugie ze względu na dużo łatwiejsze przenoszenie HBV niż HIV, wirus HIV jest bardziej wrażliwy na czynniki środowiskowe. Osobną istotną grupę ryzyka stanowią narkomani stosujący środki dożylne, oraz osoby korzystające z dopingu dożylnego. Opisano przypadki zarażenia podczas bójki i przy korzystaniu ze wspólnego sprzętu do treningów sportów walki (pobrudzone krwią worki treningowe).

Wirus HBV zakażający człowieka, znajduje się w dużych ilościach we krwi, replikuje (namnaża) się w wątrobie i w związku z tym wywołuje różne postaci zapalenia wątroby. Mogą to być: ostre zapalenia wątroby (zarówno postaci objawowe jak i bezobjawowe), przewlekłe zapalenia wątroby oraz nadostre (piorunujące) zapalenie wątroby (z dużą śmiertelnością). Skutkiem przewlekłego zapalenia wątroby może być marskość tego narządu (ze wszelkimi medycznymi konsekwencjami, do śmierci włącznie). HBV jest drugim po paleniu tytoniu czynnikiem rakotwórczym wśród ludzi, powodując pierwotnego raka wątroby. Zazwyczaj nie występują żadne objawy zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu B. Zdecydowana większość chorych nie wie, że przeszła zakażenie HBV. W większości przypadków zakażenie kończy sie samoistnym wyleczeniem, pozostawia odporność i nie wiąże się z istotnymi problemami zdrowotnymi. W części przypadków dochodzi do objawowego ostrego zapalenia wątroby. Objawami są: złe samopoczucie, pobolewanie pod żebrami, żółtaczka (ale jedynie u kilkunastu procent chorych dochodzi do wystąpienia zażółcenia skóry, większość pacjentów nigdy nie ma żółtaczki), ciemne zabarwienie moczu, jasne zabarwienie stolca, osłabienie, zła tolerancja wysiłku, alkoholu i wybranych pokarmów, bóle stawów i mięśni. Taki przebieg zazwyczaj kończy się całkowitym, samoistnym wyleczeniem (wiąże się z hospitalizacją, oznacza kilkumiesięczną przerwę w życiu zawodowym czy szkolnym). Kilka procent zapaleń ostrych przechodzi w stadium przewlekłe (im młodszy wiek pacjenta, tym odsetek zapaleń przewlekłych jest większy), zazwyczaj bezobjawowego latami. Symptomami przewlekłego WZW B mogą być: zmiana masy ciała, osłabienie, senność, pobolewanie pod żebrami (czasem określane jako rozpieranie lub "czucie wątroby" lub swędzenie wewnątrz), bóle stawów, zmniejszenie tolerancji wysiłku i alkoholu, nietolerancja wybranych potraw, częste rozwolnienia, wzdęcia. Istotną rolę w zapaleniach przewlekłych mają zmiany psychiczne, wyrażające się: zmniejszeniem motywacji, stanami depresyjnymi, zmniejszeniem wytrzymałości na stres czy wysiłek, obniżeniem nastroju, problemami ze snem i z porannym wstawaniem. W przypadku zapalenia nadostrego stan pacjenta pogarsza się na tyle szybko, że trafia on na oddział intensywnej opieki medycznej. Leczenie zapalenia nadostrego wymaga intensywnego leczenia specjalistycznego i dużego doświadczenia lekarzy. Prowadzą je ośrodki referencyjne w miastach wojewódzkich, często przy uczelniach medycznych.


Wirus HBV ma kształt kulisty i składa się z kilku warstw białek, osłaniających materiał genetyczny wirusa (HBV DNA) znajdujący się wewnątrz. Białka wirusowe są produkowane w procesie replikacji wirusa i wchodzą w skład wirusów potomnych. Część wytworzonych podczas replikacji białek przedostaje się do krwi, gdzie są wykrywalne. W praktyce diagnostycznej istotne są białka: HBs, HBe, HBc i HBx. Organizm ludzki w kontakcie z białkami wirusowymi wytwarza niszczące je przeciwciała: AntyHBs, AntyHBe, AntyHBc i AntyHBx. U pacjentów określa się tzw. profil serologiczny, stwierdzając obecność (lub brak) poszczególnych typów białek i przeciwciał. Antygeny wirusowe są to zatem białka wirusa, które można wykryć np. we krwi, potwierdzając tym samym fakt zarażenia i stan pacjenta. W odpowiedzi na produkcję antygenów organizm zazwyczaj wytwarza przeciwciała, których obecność jest wyrazem odpowiedzi organizmu na zakażenie. Serokonwersja oznacza sytuację, w której organizm wytworzył na tyle dużo przeciwciał przeciw danemu antygenowi, że antygen przestał być obecny we krwi (został w całości zneutralizowany). Jest to bardzo korzystna sytuacja, często prowadząca do poprawy stanu chorego, lub wręcz do całkowitego wyleczenia. Serokonwersja HBe oznacza utratę antygenu HBe i pojawienie się we krwi przeciwciał AntyHBe. Zazwyczaj oznacza zatrzymanie lub znaczne obniżenie poziomu replikacji wirusa. Wiąże się także zazwyczaj ze zmniejszeniem dolegliwości i stanu zapalnego w wątrobie. Jest ważnym zdarzeniem w przebiegu terapii przeciwwirusowych, potwierdzającym skuteczność terapii. Serokonwersja HBs oznacza utratę antygenu HBs i pojawienie się przeciwciał AntyHBs. Oznacza całkowitą wygraną organizmu z wirusem i wyleczenie z zakażenia HBV.

Posiadanie antygenu HBs nie jest równoznaczne z byciem nosicielem wirusa, natomiast zawsze jest wskazówką, że pacjent miał kontakt (obecnie lub w przeszlości) z wirusem HBV. W przebiegu przewlekłego zakażenia HBV po kilku latach wirus dołącza swój materiał genetyczny do materiału genetycznego hepatocytów (komórek wątrobowych) człowieka. Taki pacjent produkuje antygen HBs, bez względu na to czy replikuje wirusa, czy też nie. Można zatem mieć antygen HBs we krwi, i równocześnie nie mieć we krwi wirusa HBV. Prawdopodobieństwo takiej sytuacji jest tym większe, im dłużej trwa zakażenie (to istotna wskazówka, by jak najwcześniej zaczynać skuteczne leczenie przeciwwirusowe). Nosiciele HBs mają 70-100x podniesione ryzyko rozwoju raka pierwotnego wątroby, chociaż jest ono znacznie mniejsze niż u aktywnie replikujących nosicieli HBV. Zazwyczaj nie są zagrożeni marskością i nie stanowią źródła zakażenia dla kolejnych ludzi. Przewlekli nosiciele HBs powinni podlegać regularnej kontroli (wizyta w Poradni Hepatologicznej przynajmniej raz w roku).

Osoba która kiedykolwiek była HBs Ag+ nie może już nigdy być dawcą krwi. W przypadku narządów możliwe jest pobranie narządów innych niż wątroba u uodpornionego lub już zarażonego nosiciela HBV. Wątroby od nosicieli HBV nie przeszczepia się, bez względu na stan replikacji.

Nosicieli HBV obowiązuje bezwzględny zakaz spożycia nawet najmniejszych dawek alkoholu! Podobne zastrzeżenia dotyczą przyjmowania narkotyków rozkładanych w wątrobie (np. amfetamina, kokaina, MDMA, GHB, psylocybina), środków dopingujących (np. metanabol), niektórych leków psychotropowych. Kawa działa korzystnie na wątrobę i nie ma z tytułu przewlekłego zarażenia HBV ograniczeń w jej spożywaniu.

Najlepszym zabezpieczeniem przed zakażeniem HBV jest wykonanie skutecznego szczepienia! Ponad 95% osób szczepionych wytwarza przeciwciała. Nie można zarazić się poprzez szczepienie, gdyż szczepionka nie zawiera w ogóle wirusów HBV! Szczepienie składa się z badania i wywiadu lekarskiego przeprowadzanego przed każdym z zastrzyków. Doboru szczepionki powinien dokonać lekarz, po przeprowadzeniu wywiadu i badania lekarskiego. Istnieje możliwość sprawdzenia skuteczności szczepienia i ewentualnie podania dodatkowej dawki szczepionki w przypadku zbyt małego poziomu przeciwciał (anty HBs).

Zaszczepić się powinien bezwzględnie każdy myślący, wcześniej nieszczepiony, czlowiek!

Jako wtórną profilaktykę uznaje się działania niespecyficzne, takie jak: unikanie sytuacji mogących spowodować przeniesienie wirusa (w dobie epidemii HIV czy HCV istotne jest przemyślenie i nauczenie się zasad życia, które pozwoli na zminimalizowanie ryzyka przeniesienia chorób poprzez krew; przeciw HBV można się skutecznie zaszczepić, przeciw HIV czy HCV niestety jeszcze nie). Drogi przenoszenia tych wirusów i zasady postępowania aby się nie zarazić powinny być zatem rygorystycznie przestrzegane, a przede wszystkim znane każdemu!