---

                                                                                                              

Wirusowe zapalenie wątroby typu A, zwane popularnie "żółtaczką pokarmową", jest to szeroko rozpowszechniona na świecie choroba zakaźna wywoływana przez wirus HAV (Hepatitis A Virus), uszkadzający komórki wątrobowe. Rocznie notuje się od 1,2 do 1,4 miliona przypadków, ale przypuszcza się, że występuje 3-10 razy częściej. Szacuje się, że WZW A stanowi ponad 50% wszystkich wirusowych zapaleń wątroby. W krajach, w których występują złe warunki sanitarne, rozwija się w zbiorowiskach: żłobkach, przedszkolach, szkołach, domach dziecka, środowisku domowym. Bardzo wysoką zapadalność notuje się w krajach Afryki, Azji Południowo-Wschodniej, Ameryki Południowej. Największa na świecie epidemia wystąpiła w 1988 roku w Szanghaju. Zachorowało wówczas ponad 300 000 osób, Łatwość z jaką zakażenia HAV szerzą się w środowisku wynika z oporności wirusa na wiele czynników zewnętrznych np.: na kwas octowy, fosforowy, chloroform, eter, związki fenolu i alkohole. HAV jest natomiast wrażliwy na działanie formaliny oraz kwasu solnego. Ginie natomiast w autoklawie w temperaturze 121 st.C po 30 minutach oraz pod wpływem gotowania przez pięć minut i promieniowania UV. W temperaturze od -20 st.C do +4 st.C HAV zachowuje stabilność przez wiele lat. Wysuszony w temperaturze pokojowej lub znajdujący się w wodzie, owocach morza i ściekach jest zdolny wywoływać zakażenie przez wiele tygodni. W procesie pasteryzacji mleka w temperaturze 60-63 st.C ulega unieszkodliwieniu dopiero po dziesięciu godzinach.  Człowiek jest jedynym rezerwuarem HAV i źródłem zakażenia. Zarażają się nim głównie małe dzieci, które chorują subklinicznie. Opisywane były różne warianty genotypowe. Od ludzi chorych na WZW A wyizolowano genotypy I, II, III i VII. Pozostałe genotypy są patogenne dla małp i nie mają wpływu na sytuację epidemiologiczną WZW A.

Do zakażenia HAV, aż w 90% dochodzi drogą pokarmową, zwykle przez spożycie skażonej wirusem żywności lub wody. Kąpiel w wodzie zanieczyszczonej HAV również grozi zakażeniem. Rzadziej można zarazić się przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. W przebiegu WZW A występuje krótki okres wiremii (7-10 dni), dlatego HAV można zarazić się parenteralnie przez igły do akupunktury, tatuażu oraz podczas przetaczania preparatów krwiopochodnych, ale są to przypadki sporadyczne. Potwierdzono też możliwość zakażenia HAV drogą płciową, głównie u homoseksualistów. Okres wylęgania WZW A wynosi 15-50 dni, średnio 28-30 dni. Osoba zakażona jest zakaźna dla otoczenia na 14-21dni przed do około siedmiu dni po wystąpieniu objawów klinicznych. Zmieniły się poglądy na patogenezę WZW A. Obecnie uważa się, że do martwicy komórek wątroby (hepatocytów) dochodzi w wyniku reakcji naszego układu odpornościowego reagującego na HAV, a nie bezpośredniego efektu uszkadzania przez wirusy. Po namnażaniu część nowopowstałych wirusów jest uwalniana do kanalików żółciowych, następnie z żółcią do jelit i wydalana z kałem, a część zakaża sąsiednie hepatocyty. Maksymalną ilość HAV stwierdzono około 20-25 dnia od momentu zakażenia.

Objawy zakażenia HAV zależą od wieku pacjenta. U dzieci poniżej 6 roku życia występują najczęściej zakażenia bezobjawowe lub skąpoobjawowe. U dzieci starszych oraz u osób dorosłych w 70-80% choroba ma przebieg objawowy: początkowo niestrawność oraz objawy grypopodobne, następnie bóle brzucha, biegunka, wymioty, gorączka, żółtaczka (zażółcenie skóry), ciemny mocz, odbarwiony stolec, świąd skóry. Czas trwania WZW A zależy od wieku chorego. U dzieci jest z reguły krótszy. U około 80% pacjentów aktywność aminotransferaz normalizuje się po kilku tygodniach do trzech miesięcy. U 10-15% chorych trwa do sześciu miesięcy, a bywa, że powrót do zdrowia może trwać do 12 miesięcy. Dotychczas nie istnieje skuteczne leczenie przeciwwirusowe, dlatego szczepienia są najlepszą formą ochrony i kontroli nad rozprzestrzenianiem się choroby.

Stan przewlekłego nosicielstwa HAV nie jest znany. Po przebyciu WZW A nie stwierdza się przewlekłego zapalenia, marskości i raka pierwotnego wątroby. 

Najlepszym sposobem uniknięcia WZW A - jego powikłań oraz epidemii - oprócz działań nieswoistych, takich, jak przestrzeganie zasad higieny oraz nadzór nad żywnością i wodą, są szczepienia profilaktyczne. Szczególnie zalecane są wśród:

• podróżujących do krajów o wysokiej zapadalności na WZW A (np. Tunezja, Egipt)
• dzieci przedszkolnych i szkolnych
• osób z przewlekłymi chorobami wątroby zwłaszcza WZW B i WZW C
• chorych na hemofilię
• osób pracujących przy produkcji i dystrybucji żywności
• personelu medycznego
• osób skoszarowane - wojsko, policja
• pracowników kanalizacji, wodociągów, zakładów oczyszczania miasta

Niestety w Polsce zwiększa się odsetek populacji wrażliwej na zakażenie HAV. Tylko 29% populacji poniżej 25 roku życia ma naturalne przeciwciała. U dzieci do 15 roku życia przeciwciała odpornościowe stwierdzono u 7% badanych. Zwiększa się ryzyko wystąpienia epidemii wyrównawczych.