Prywatna
Praktyka Lekarska lek. med. Maciej
Koźmiński
95-200
Pabianice, ul. Św. Jana 14
c z y l i...
w z d r o w y m c i e l e z d r o w y d u c h
Woda - żródło życia
Wody butelkowe dostępne w sklepach są wodami czystymi, pochodzącymi z ujęć podziemnych, wolnych od bakterii i wszelkich zanieczyszczeń. Przepływając pod ziemią, wypłukują one z różnych warstw geologicznych składniki mineralne, nasycając się nimi. W zależności od stopnia nasycenia takiej wody, wyróżniamy:
- Wody zwykłe potocznie zwane wodami źródlanymi o mineralizacji poniżej 500 mg/litr. Uzyskiwane samoczynnym,koncentrowanym wypływem wody podziemnej na powierzchni terenu. Ale dla celów produkcji przemysłowej wykonuje się głębokie odwierty, by czerpać wodę z podziemnych warstw wodonośnych. Jeżeli woda ta jest odpowiedniej jakości rozlewana jest do butelek oraz do większych butli, a nawet opakowań kartonowych i sprzedawana pod nazwą „woda źródlana”. Pojecie woda źródlana zostało po raz pierwszy wprowadzone do polskich przepisów dotyczących produkcji i handlu, rozporządzeniem Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 8 lipca 1997 r. Według tego rozporządzenia naturalną wodą źródlana jest woda niskozmineralizowana, pochodząca ze złoża podziemnego o udokumentowanych zasobach, pierwotnie czysta, której skład chemiczny i właściwości mogą podlegać niewielkim wahaniom uwarunkowanym geologicznie, a woda do jej produkcji może być wydobywana kilkoma ujęciami ze złoża podziemnego.Niewątpliwą wartością naturalnych wód źródlanych jest to, że pochodząc z podziemnych warstw wodonośnych dobrze izolowanych od czynników zewnętrznych zachowując swą pierwotną czystość i są pozbawione zanieczyszczeń chemicznych oraz mikroorganizmów szkodliwych dla zdrowia pochodzących ze środowiska zewnętrznego.Wody źródlane są bardzo przydatne w gospodarstwie domowym do przyrządzania posiłków i napojów nie zmieniając ich smaku i dobrze rozpuszczając zawarte w stosowanych surowcach składniki odżywcze Wody źródlane, które są obecnie dostępne w handlu w rozmaitych opakowaniach i pojemnościach stały się jednym z najpopularniejszych towarów w sklepach spożywczych. Wynika to z przekonania, że jednak pomimo stosowania różnych procesów uzdatniania wody w wodociągach jest ona nie najlepszej jakości. Woda źródlana, również ta z butelki kupiona w sklepie, lub też z większej butli dostarczonej do domu czy też biura jest synonimem czystej wody.Znikoma ilość składników mineralnych sprawia, że nie mają żadnego znaczenia dla organizmu człowieka. Stosowane są jako alternatywa do wód wodociągowych - do gotowania, parzenia kawy, herbaty i ziół, rozcieńczania soków, syropów. Jako, że bardzo dobrze rozpuszczają produkty, wydobywając z nich odżywcze składniki pokarmowe, nadają się idealnie do białek, suplementów. Można je pić w niewielkich ilościach w celu ugaszenia pragnienia, jednak w większych są niekorzystne dla zdrowia, gdyż wypłukują z organizmu składniki mineralne.Wymagania chemiczne butelkowanych wód źródlanych (o czym się powszechnie nie wie), są obecnie takie same, jak dla innej wody do spożycia przez ludzi, a więc i takie same, jak wody płynącej z kranu. Czasem bywa też tak, że ta woda z kranu jest lepsza aniżeli woda butelkowana i nawet czasem smaczniejsza.Woda źródlana, nie mając odpowiedniej ilości składników mineralnych, nie powinna być traktowana jako woda mineralna. Dlatego bardzo szkodliwą, utrwaloną już niestety praktyką, jest podawanie na etykietach wód źródlanych wykazu składników mineralnych, a w reklamach przypisywanie im właściwości prozdrowotnych.
- Wody stołowe czyli wody źródlane wzbogacone w minerały. Nazwa woda stołowa jest pozostałością z dawnych czasów. Kiedyś wody mineralne dzielono na stołowe i lecznicze. Mineralną wodę stołową podawało się na stół do posiłków a mineralną wodę leczniczą stawiało się przy łóżku chorego. Kiedy wprowadzono do przepisów wodę wzbogaconą w składniki mineralne, nie wiadomo dlaczego nazwano ją wodą stołową zamiast po prostu wodą mineralizowaną. Tym bardziej, że wprowadzono nazwę naturalna woda mineralna i nie można by ją pomylić z wodą mineralizowaną.Woda stołowa zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 29 kwietnia 2004 r. w sprawie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych może być produkowana tylko z naturalnej wody źródlanej poprzez dodanie do niej naturalnej wody mineralnej lub soli mineralnych zawierających jeden lub więcej składników mających znaczenie fizjologiczne, takich jak: sód, magnez, wapń, chlorki, siarczany, czy też wodorowęglany. Ma to na celu wzbogacenie wody źródlanej, która jest z reguły wodą niskozminerlizowaną, w potrzebne organizmowi składniki mineralne. Woda taka może pełnić funkcje wody profilaktyczno-zdrowotnej i jest pod tym względem równie cenna jak woda mineralna. Dodatkową cechą takich wód jest to, że w procesie produkcji można kształtować jej skład w zależności od potrzeb grupy konsumentów, dla których ma być przeznaczona. Najczęściej wody takie są jednak wzbogacone w magnez i wapń, jako że najczęściej występuje niedobór tych biopierwiastków w pożywieniu. Standardem jest poziom 100 mg/l magnezu i 200 mg/l wapnia. Jest to optymalna ilość dla uzupełniania diety w te biopierwiastki i zapewnia to w podaży prawidłową proporcję tych składników mineralnych. Dostarczanie organizmowi magnezu i wapnia jest niezwykle cenne, gdyż są one niezbędne do regulacji wielu procesów życiowych w organizmie.
- Wody słabozmineralizowane o mineralizacji od 500 do 1000mg/litr (na etykietach widnieją jako wody mineralne nisko- lub średnio- zmineralizowane). Z powodu niewielkiej ilości składników mineralnych nie służą celom profilaktyczno - zdrowotnym, ale za to nie wypłukują z organizmu składników mineralnych, a więc nie naruszają równowagi elektrolitowej organizmu.
- Wody mineralne o mineralizacji powyżej 1000mg na litr. Za wodę mineralną można uznać taką wodę, która zawiera korzystne dla zdrowia człowieka składniki mineralne w odpowiedniej ilości w stosunku do zapotrzebowania na nie organizmu. Liczą się te składniki, które w jednej porcji przeznaczonej do spożycia pokrywają co najmniej15% dawki dziennego na nie zapotrzebowania. W przypadku wody mineralnej ilość tą ocenia się w stosunku do 1 litra. I wtedy woda taka ma działanie profilaktyczno- zdrowotne. Do takich składników w wodach mineralnych pitych w celach profilaktyczno-zdrowotnych należą: magnez, wapń, sód, chlorki, wodorowęglany, siarczany, jod, fluor, żelazo oraz dwutlenek węgla. Każdy z nich spełnia inną rolę w organizmie człowieka i potrzebny jest w różnej ilości. Pełnią funkcję profilaktyczno-zdrowotną. Posiadają znaczną ilość składników mineralnych, uzupełniając ich niedobory w diecie. Są jedną z najlepszych form dostarczania ich do organizmu dzięki bardzo dobrze przyswajalnej postaci jonowej, nie występującej w większości innych preparatów. Od dawna przyjmowano, że woda mineralna powinna zawierać w jednym litrze co najmniej1000 mg takich pożytecznych składników. Jest to jednak kryterium orientacyjne. Obecnie za wody mineralne uznaje się też wody o mineralizacji powyżej 500 mg/l, w związku z tym nastąpił podział na:
- wody niskozmineralizowane o mineralizacji od 1500 do 1500 mg/l i
- wody wysokozmineralizowane o mineralizacji powyżej 1500 mg/l (praktycznie do około 4000 mg/l).
- Wody lecznicze (wody posiadające właściwości farmakologiczne - mogą być one stosowane po konsultacji z lekarzem!). Przeważnie posiadają bardzo dużą ilość niektórych składników mineralnych lub zawierają tzw. składniki swoiste. Wody lecznicze zawierają w większości ponad 4000 mg/l (niektóre nawet 24 000 mg/ml) składników mineralnych. Ich działanie lecznicze potwierdzone jest długotrwałymi obserwacjami i badaniami klinicznymi. Wody lecznicze przynoszą ulgę w wielu chorobach. W zależności od zawartości składników mineralnych i ich wzajemnych proporcji mogą poprawiać metabolizm, łagodzić dolegliwości żołądkowe, pomagają leczyć nerki czy cukrzycę. Mają one silne działanie farmakodynamiczne, dlatego m,ogą być stosowane wyłącznie według zaleceń lekarskich - wody lecznicze działają jak lekarstwo - nie wolno przedawkować, bo wtedy zaszkodzi. Dlatego wody te nie nadają się do gaszenia pragnienia. Spośród wielu wód uznanych za lecznicze tylko nieliczne są pakowane do butelek czy innych pojemników w celu sprzedaży w handlu. Jest to związane przede wszystkim z małą wydajnością źródeł, z których są pozyskiwane. Do wód leczniczych dostępnych w sklepach i aptekach należą m. in. Jan, Zuber, Słotwinka, Wielka Pieniawa. Najczęściej z wód leczniczych korzystamy w uzdrowiskach, gdzie można je pić prosto ze źródła, potem możemy przedłużyć swoją kurację po pobycie w sanatorium lub rozpocząć ją i kontynuować we własnym domu.Wybierając wodę, bardziej przyglądajmy się etykietom, niż reklamom i nazwom! Woda mineralna powinna zawierać odpowiednią ilość co najmniej jednego składnika mineralnego działającego odżywczo lub fizjologicznie na organizm człowieka. Liczą się te składniki, które w jednej porcji przeznaczonej do spożycia pokrywają co najmniej 15% dawki dziennego na nie zapotrzebowania. W przypadku wody mineralnej ilość tą ocenia się w stosunku do 1 litra.Wody mineralne mogą zawierać nawet do 70 różnego rodzaju składników, jednak praktyczne znaczenie ma właściwie tylko dziesięć, które należy uwzględnić przy doborze wody dla potrzeb własnego organizmu.Są to: magnez, wapń, wodorowęglany, chlorki, sód, siarczany, fluorki, jodki, żelazo i dwutlenek węgla. Każdy z nich spełnia inną rolę w organizmie człowieka i potrzebny jest w różnej ilości. Inne, takie jak: potas, lit, bar, stront, mangan, brom, cynk, miedź itp. występują w tego typu wodach w tak małych ilościach, że nie mają praktycznie większego znaczenia.
- Magnez przeciętne dzienne zapotrzebowanie wynosi 300mg. Jeden z najważniejszych składników, w celu jego uzupełnienie powinno się pić wody zawierające go co najmniej 50 mg/litr . Korzystnie jest nawet by było go i więcej, ponieważ nie można go przedawkować, a jego deficyt w organizmie jest przyczyną wielu chorób.Wapń przeciętne dzienne zapotrzebowanie wynosi od 800 do 1200 mg, a w czasie niektórych chorób zwiększa się do 2000 mg.
- Wapń - aby uzupełniać wapń w organizmie należy pić wody zawierające go w ilości co najmniej 150 mg/litr. Ale nie zaszkodzi, jeżeli jest go również znacznie więcej, bo jego niedobory są przyczyną wielu schorzeń, a w szególności osteoporozy.Najlepiej, gdy magnez występuje z wapniem w proporcjach 1:2, lecz proporcje te istotne są dopiero wtedy, gdy przekroczone są minimalne do działania na organizm ilości tych składników w litrze. Szacuje się, że w typowej dziennej diecie przeciętnego Polaka brakuje 1/3 tych bardzo potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu biopierwiastków.
- Sód i chlorki zawarte w wodach mineralnych mają korzystne znaczenie dla osób wykonujących prace związane ze zwiększonym wysiłkiem fizycznym, dla sportowców i w czasie upałów , kiedy traci się duże ilości soli wraz z potem. Niedobór może może być przyczyną osłabienia i złego samopoczucia. Silnie pocącym się osobom powinno zalecać się picie wody mineralnej o zwartości w jednym litrze 500 - 1000 mg chlorku sodu.Wody zawierające do 200 mg/l sodu nie maja większego wpływu na ogólny bilans sodu w organizmie, bo jego zwiększone spożycie, nawet do 14000 mg w ciągu doby, wynika ze spożywania potraw zawierających znacznie większe ilości soli. Osoby chorujące na nadciśnienie tętnicze, powinny unikać przede wszystkim słonych potraw.
- Wodorowęglany mają znaczenie fizjologiczne, kiedy występują w ilości powyżej 600 mg/litr. Od tej ilości mają znaczące działanie alkalizujące kwasy żołądkowe. Przy nadkwaśności dobrze jest pić wody zwierające większe ilości wodorowęglanów (nawet do 2000 mg/l), a należy ich unikać przy niedokwaśności.
- Siarczany - ich działanie jest zauważalne od poziomu około 250 mg/litr Mają pozytywne oddziaływanie na pracę wątroby i trzustki. W znacznej ilości wód ten składnik mineralny występuje w bardzo małych ilościach.
- Jod - ma on znaczenie fizjologiczne, jeżeli jest go w wodzie co najmniej 0,2 mg/l. Jest bardzo ważnym mikroelementem, ale niestety rzadko występuje w wodach mineralnych.
- Fluor ma znaczenie w mineralizacji zębów i kości i jego działanie jest zauważalne, jeżeli osiąga poziom w wodzie w ilości 1 mg/l.
- Żelazo jest wartościowym składnikiem wody, jeżeli występuje w postaci dwuwartościowej i wtedy ma pozytywne oddziaływanie na organizm człowieka jeżeli osiąga poziom w ilości 1 mg/l.
Woda gazowana, lekko gazowana, czy niegazowana?
W dietetyce często powtarzającym motywem jest odradzanie picia wód gazowanych. Czy słusznie? Nie ma przeciwwskazań do picia wody z dwutlenkiem węgla dla osób zdrowych, a jedynie przy schorzeniach żołądka i strun głosowych, należy unikać picia wody gazowanej. Dwutlenek węgla drażniąc kubki smakowe, sprawia wrażenie orzeźwienia, często “oszukując” pragnienie. Jednak, jeśli wiemy, ile wody powinniśmy pić, woda gazowana ma wiele zalet, o których zazwyczaj zapominamy. Przede wszystkim jest bardziej pewna pod względem bakteriologicznym aniżeli niegazowana. W niegazowanej łatwiej rozwija się flora bakteryjna, aniżeli w wodzie nasyconej dwutlenkiem węgla, który ma działanie bakteriostatyczne i nie dopuszcza do mnożenia się bakterii. By spełniać swoją pozytywną rolę woda nie musi być mocno gazowana; wystarczy, by bombelków było w litrze około 1000mg.
Co jeszcze warto wiedzie o wodach?
W ciągu doby 3-6% wody ustrojowej ulega wymianie, z czego wynika, że w ciągu 10 dni dochodzi do wymiany ok. 50% całkowitej ilości wody w ustroju. Dzięki temu szybko wydalane są produkty metaboliczne i “transportowane” do komórek produkty odżywcze. Z wodą ustrojową usuwane są jednocześnie ważne składniki mineralne.Obecnie przyjmuje się, że minimalna ilość wody, jaka powinna być dostarczana ustrojowi, aby zapobiec występowaniu zmian patologicznych, wynosi 1 litr wody na dobę. Ale podczas upałów człowiek o nawet małej aktywności fizycznej powinien pić minimum 3 litry wody na dobę, gdyż w przeciwnym razie dochodzi do wyraźnych objawów jej niedoboru. Nie należy jednak pić większej ilości zwykłej wody, która z zasady jest hipotoniczna i tym samym zwiększa wydalanie wody przez nerki, przyspieszając odwodnienie organizmu. Nadmierna ilość wypitej wody, która nie może być wydalona, zwłaszcza przy niskim spożyciu soli, jest toksyczna, gdyż komórki ciała znajdują się w środowisku o niższym ciśnieniu osmatycznym (hipoosmia) i ulegają wówczas uszkodzeniu. Najlepiej więc jest pić wodę mineralną o zwiększonej ilości soli mineralnych.
Podsumowując
Przy wyborze wody dla siebie trzeba zwrócić uwagę na podane wyżej podstawowe składniki mineralne i oceniać ich ilość w stosunku do potrzeb swojego organizmu. Nie należy sugerować się urzędową kwalifikacją dzielącą wody na: wody nisko-, średnio- i wysoko- zmineralizowane, która właściwie nic nie mówi, bo żeby ocenić wodę trzeba wiedzieć, czym jest “zmineralizowana”. Bo inne znaczenie w wodzie ma 1000 mg wodorowęglanów, a inne ma 50 mg magnezu. Wodami mineralnymi nie przedawkujesz minerałów - taka groźba istnieje jedynie przy wodach leczniczych! Nie należy również w dużej ilości pić wód pozbawionych składników mineralnych, bowiem one nie tylko nie dostarczają tych deficytowych składników odżywczych, ale raczej wypłukują je z organizmu. Po przeczytaniu tego artykułu, każdy z Was powinien trochę bardziej zwracać uwagę na to, jaką wodę kupuje. Komponujemy przecież dokładne diety po to, by zapewnić naszemu organizmowi jak najlepsze funkcjonowanie. Nie wydajemy sporych kwot na suplementy witaminowe i minerałowe tylko po to, by potem wypłynęły z nas wraz z wodą źródlaną kupioną w hipermarkecie - 5 litrów za złotówkę. Naprawdę warto zainwestować w lepszą wodę! Utrata zaledwie 3 proc. wody w organizmie człowieka powoduje zmęczenie oraz bóle i zawroty głowy. Gdy jej niedobór sięga 10 proc., mówimy o odwodnieniu zagrażającym życiu, a utrata ok. 20 proc. może spowodować śmierć w wyniku odwodnienia.Dlatego należy pić nie tylko wtedy kiedy pojawi się pragnienie.